Bebeklerin Görsel Gelişimi: Bebekler Ne Zaman Görmeye Başlar?

İlk bebeğiniz oldu ve her şeyiyle çok yakından ilgileniyorsunuz! Bir gün bebeğinizin gözü hafif kayıyor gibi geldi size ve o daha çok küçük. İlk kontrol ne zaman yapılmalı? İlk günlerde sizi net görebiliyor mu? Bu gibi soruları ve daha fazlasını Göz Hastalıkları Uzmanı Op. Dr. Serdar Özler’e sorduk.

Bebeğinizin görsel gelişimi doğumdan hemen önce başlar. Doğum öncesi kendinize iyi bakmanız, doğru beslenmeniz ve gerektiği kadar dinlenmeniz önemlidir. Doğumdan hemen sonra bebeğiniz sadece siyah, beyaz ve gri tonlarında görür. Görmeyi kontrol eden retina ve beyindeki sinir hücreleri tam olarak gelişmemiştir. Ayrıca, yenidoğan bir bebeğin gözleri yakın nesneler üzerine baktığında odaklama yeteneğine sahip değildir. Bebeğiniz duvardaki harfleri okuyamasa bile doktorunuz onun uzak veya yakın görme bozukluğu olup olmadığını ya da astigmatını anlayabilir. Ayrıca gözbebeklerinin ışık reaksiyonları ve gözlerindeki kaymalar fark edilebilir. Bu muayenede çocuk doktorunun dışında bir göz doktorunun oldukça önemli faydaları olabilir. Eğer bebeğinizin gözleri bazen birlikte hareket etmiyor gibi görünüyorsa çok endişe etmeyin. Bir göz bazen içe veya dışa doğru kayabilir. Bu normaldir. Ama eğer gözleri büyük açılarda ve sabit bir şekilde kayma gösteriyorsa göz doktorunuza haber verin. Bir çocuk sahibi olmanın en heyecanlı anı yeni doğan bebeğinizin gözlerini açıp sizinle ilk defa bağlantı kurmasıdır. Ama bu durumu hemen yaşamıyorsanız sakın endişe etmeyin. Yeni doğan bir bebeğin görsel sistem gelişimi biraz zaman alır. Yaşamın ilk haftasında bebekler birçok ayrıntıyı göremezler. Dünyayı ilk görüşleri belirsiz ve sadece gri tonlarında olur. Bebeğinizin görmesinin tam olarak gelişimi birkaç ay sürer. Sizin bebeğinizdeki görsel gelişimin kilometre taşlarını ve bu gelişime nasıl destek olacağınızı bilmeniz, onun düzgün görmesi ve hayattan tam manasıyla zevk almasını sağlamanın sigortasıdır.

Anne Karnında Görsel Gelişim:

Bebeğinizin görme gelişimi doğumdan önce başlar. Kendi vücudunuzun bakımına gebelik sırasında verdiğiniz önem, bebeğinizin göz ve beyindeki görme merkezleri dahil olmak üzere tüm bedensel ve zihinsel gelişimi için çok önemlidir. Kadın hastalıkları ve doğum uzmanınızın gebelik esnasındaki beslenme ve destek ilaçlar ile nasıl dinlenmeniz gerektiği talimatlarını doğru bir şekilde uyguladığınızdan emin olmalısınız. Normal şartlarda sık kullanılan en basit ilaçlar bile gebelikte riskli olabilir. Zira doğum esnasında düşük doğum ağırlıklı bebeklere ve başka birçok probleme neden olabilir. Düşük doğum ağırlığı bebeklerde görme problemleri riskini artırır. Ayrıca gebelikte annenin geçirdiği kızamıkçık gözlerde hasarlara yol açar. Gebelik esnasında herhangi bir ilaç, hatta bunlar içinde reçetesiz satılanlar veya bitkisel olanlar da dahil almadan önce mutlaka doğum doktorunuz ile konuşun.

Doğumda Görsel Gelişim:

Bebeğinizin görsel gelişimi doğumdan hemen önce başlar; doğum öncesi bakımınızı iyi bir şekilde yaptırmanız, iyi beslenmeniz ve gerektiği kadar bol dinlenmeniz önemlidir. Doğumdan kısa bir süre sonra, doğum ve çocuk doktorları bebeğinizin gözlerini doğuştan katarakt veya diğer ciddi yeni doğan göz sorunları açısından kısaca incelerler. Her ne kadar bu tür göz problemleri nadirse gerçekleşse de bunların erken tespiti ve tedavileri bebeğin görme gelişiminin düzgün tamamlanabilmesi için önemlidir. Bebek doğar doğmaz, antibiyotikli bir göz merhemi genellikle yeni doğanın gözlerine doğum kanalından bulaşabilecek bir bakteri enfeksiyonunu önlemek için uygulanır. Doğumdan hemen sonra bebeğiniz sadece siyah, beyaz ve gri tonlarında görür. Görmeyi kontrol eden retina ve beyindeki sinir hücreleri tam olarak gelişmemiştir. Ayrıca, yeni doğan bir bebeğin gözleri yakın nesneler üzerine baktığında odaklama yeteneğine sahip değildir. Bu nedenle yakına baktığında, özellikle sizin yüzünüze odaklanmıyormuş gibi hissederseniz sakın endişelenmeyin. Bu durum sadece zaman alır ve düzelir. Bu görsel eksikliğe rağmen, araştırmalar doğumdan birkaç gün içinde bebeklerin annelerinin yüzlerine bir yabancıya bakarmış gibi baktıklarını gösterir. Araştırmacılar bebeğin annenin yüzündeki yüksek kontrast hatlarını (yani saç ve yüzün birleştiği sınırlar gibi) tercih ederek baktıklarına inanırlar. Bu çalışmalar eğer annenin başına bone veya eşarp gibi sınırları maskeleyici başlıklar takılırsa bebeğin annenin yüzüne bakma tercihinin ortadan kalktığını gösterir. Bu yüzden yeni doğan bebeğin görsel etkileşimi teşvik etmek için saç stilinizi aynı tutup görünümünüzü değiştirmekten kaçınabilirsiniz. . Yeni doğan bebeğinizde fark edeceğiniz en önemli şey gözlerinin ne kadar büyük olduğudur. Bunun nedeni bebeğin gelişiminin başından aşağı doğru olmasıdır. Doğumda bebeğin gözleri erişkindekinin yüzde 65’i boyutundadır.

1 Aylık Bebeğinizin Gözleri:

Bebeğinizin gözleri yaşamın ilk ayında ışığa çok duyarlı değildir. Aslında ışığı fark etmek için gerekli olan miktar 1 aylık bebekte erişkindekinin 50 katıdır. Doğumdan sonra görünüşünüzü aynı tutmaya gayret etmek bebeğinizin sizi hızlı tanımasını ve sizinle ilişkiye girmesini kolaylaştırır. Emzirme odasında ışıkları hafif açık bırakmak bebeğinizin uyumasına engel olmayacağı gibi parmak uçlarınızda karanlık odada yürümede zorlanmamanıza yardımcı olur. Bebeklerde renkleri görme hissi çok hızla gelişmeye başlar. Doğumdan bir hafta sonra, bebekler turuncu, sarı, kırmızı ve yeşili görebilirler. Ama mavi ve mor görmek biraz vakit alır. Çünkü mavi ışık daha kısa dalga boyludur ve insan retinasında bu renge karşı daha az algılama reseptörü vardır. Eğer bebeğinizin gözleri bazen birlikte hareket etmiyor gibi görünüyorsa çok endişe etmeyin. Bir göz bazen içe veya dışa doğru kayabilir. Bu normaldir. Ama eğer, gözleri büyük açılarda ve sabit bir şekilde kayma gösteriyorsa göz doktorunuza haber verin.

İpuçları:

Bebeğinizin görmesini uyarmaya yardım etmek istiyorsanız, odasını parlak ve neşeli renklerle dekore edebilirsiniz. Kontrast renkler ve şekiller içeren mobilya ve sanatsal uyaranlar yerleştirebilirsiniz. Ayrıca beşiğinin üzerine ve yanlarına parlak renkli ve hareketli objeler asabilirsiniz. Çeşitli renk ve şekiller olmasına dikkat edilebilir.

Görsel Gelişim: 2. ve 3. Ay

Görsel gelişimde pek çok ilerleme ilk iki ve üç ay içinde gerçekleşir. Bebeklerde bu dönemde görme keskinliği gelişimi başlamakla birlikte gözler bir ekip gibi birlikte çalışma işlevine kavuşurlar. Bebeğiniz bu safhada hareket eden nesneleri takip etmeye ve gördüklerine ulaşmaya çalışır. Birçok renk içeren parlak, neşeli bir oda ve değişik şekiller çocuğunuzun görsel gelişimini uyarır. Bu dönemde bebekler başlarını sağa sola oynatmadan bakışlarını bir cisimden öbürüne doğru çevirmeyi öğrenirler. Gözleri daha fazla ışığa duyarlı hale gelir. Üçüncü ayda bebeğin ışığa duyarlılığı erişkindekinden 10 kat fazladır. Bu nedenle şekerlemeler veya gece uykularında ışığı biraz daha fazla kısmanızda bu dönemde yarar vardır.

İpuçları:

2-3 aylık bebeğin görsel gelişiminin uyarılması için Amerikan Optometri Derneği’nin (AOA) önerileri:

   1. Odasına yeni öğeler ekleyin ve/veya yerlerini değiştirin ve sık sık yatağının yerini değiştirin.    2. Odasında dolaşırken bebeğinizle konuşun.    3. Beşiklerinde uyanıkken görsel uyarı sağlayabilmek için devamlı surette bir gece lambası kullanın.    4. Uykuda sırt üstü yatmalarının sağlanmasına karşılık, uyanıkken ve siz onu gözleyebiliyorken karın üstü yatırın ki görsel ve motor tecrübeleri artsın.

Görsel Gelişim: 4. ve 6. Ay

Bebekler şaşırtıcı bir hızda büyürler! Altıncı ayda beyinlerinin görme merkezlerinde belirgin ilerlemeler olur. Daha keskin görme ve daha hızlı cisimleri takip edebilme yetileri gelişir. Görme keskinliği 6. ayda yüzde 5'den yüzde 80'lere ulaşmaya başlar. Renk görme konusunda hemen hemen erişkinlerin hallerine gelip gökkuşağını bile ayırt edebilirler. Bebeklerin el ve göz koordinasyonları 4-6. aylarda çok daha iyi hale gelmeye başlar böylece şişe veya diğer nesneleri ağızlarına daha rahat götürmeye başlarlar. 6. ay önemli bir kilometre taşıdır. Çünkü bebeğiniz bir göz doktoru tarafından ilk muayenesini olmalıdır! Bebeğiniz duvardaki harfleri okuyamasa bile doktorunuz onun uzak veya yakın görme bozukluğu olup olmadığını ya da astigmatını anlayabilir. Ayrıca gözbebeklerinin ışık reaksiyonları ve gözlerindeki kaymalar fark edilebilir. Bu muayenede çocuk doktorunun dışında bir göz doktorunun oldukça önemli faydaları olabilir.

Görsel Gelişim: 7. ve 12. Ay

Bebeğiniz emeklemeye başladığında onun göz ve el koordinasyon gelişimi ve motor hünerlerinin artması için onunla yerde oynayabilirsiniz. Bebeğiniz artık hareket ederek tahmin ettiğinizden daha çok mesafe kat eder. Dikkatli olun mesafeleri tahmin ettiğinizden daha iyi fark edip cisimleri oralara fırlatabilir. Bu aylar bebeğiniz için önemli bir gelişimsel dönemdir. Bu aşamada bebekler görmeleriyle vücut hareketlerini daha iyi koordine etmeyi öğrenirler. Şimdi sizin artık bebeğinizi kendisine zarar vermekten korumanız gereken döneme gelindi. Fiziksel olarak çevresini keşfetmeye başladığı bu süreçte vücudunda şişlikler ve morluklar olabilecek döneme girmiş bulunuyorsunuz. Özellikle malzeme içeren dolapları kilitli tutmanız ve merdivenlere önlerine engeller koyarak dikkat etmeniz önerilir. Eğer bebeğinizin gözlerinin rengi değişiyorsa endişe etmeyin. Çünkü iris doğumda açık renkli olup henüz koyu pigmentleri tamamen gelişmedi. Bebeklerin çoğu mavi gözlü doğarlar. Zamanla, daha koyu pigment oluşumu iriste mavi, yeşil, gri ya da bu renklerin karışımından kahverengiye doğru dönmeye başlayabilir.

İpuçları: Bebeğinizin el-vücut koordinasyonunu geliştirebilmek için onunla yerde emekleme pozisyonlarında cisimlere uzanma hareketleri yapmasını sağlayabilirsiniz. Onun en sevdiği oyuncaklara yerde uzanmasını ve yakalamasını kolaylaştırabilirsiniz.

Gözlerde Kayma Sorunları:

Bebeğinizin gözlerinin birlikte düzgün hareket ettiğinden emin olmanız gerekiyor. Şaşılık gözlerin bir hiza içinde bakmamasına verilen isimdir. Erken fark edilmesi ve tedavisi görmenin doğru gelişimi için çok önemlidir. Eğer tedavi edilmezse göz tembelliğine sebep olabilir. Her ne kadar bebeklerde gözlerin tamamen birlikte düzenli hareket etmeleri 1-2 ay alabilmesine karşılık eğer sabit bir kayma ve doğru senkronizasyon olmadığını hissederseniz mutlaka bir göz doktoruna başvurunuz.

Prematüre Bebeklerin Görme Sorunları:

Normal bir gebeliğin ortalama uzunluğu yaklaşık 40 haftadır (280 gün). Dünya Sağlık Örgütü'ne göre 37 haftadan erken doğumlar prematüre kabul edilir. Prematüre bebekler tam zamanında doğmuş bebeklere göre göz problemleri açısından daha fazla risk altındadır ve ne kadar erkense bu risk artar. Bu durum retinanın normal dokusunun anormal kan damarları ve fibröz doku tarafından işgal edilmesine verilen isimdir. ROP retinada kötü yara iyileşmesi, retina dekolmanı ve sonunda kötü veya hiç görmemeye sebep olur. Tüm prematüre bebeklerin ROP riski vardır. Çok düşük doğum kilolu bebekler ek risk altındadır. Özellikle de bu bebekler hemen yüksek oksijen ortamına alınmak zorunda kaldıysa risk fazlalaşır. Bebeğiniz prematüre doğduysa mutlaka eğitimli bir göz doktorunun görmesini sağlamanız önemlidir.

Nistagmus:

İstemsiz olarak gözlerin sağa sola doğru ani hareketlerine verilen isimdir. Çoğu zaman nistagmus bir yöne yavaş diğer yöne her iki gözün aniden hızlı hareket etmesidir. Genellikle yatay yönde olması yanında bazen çapraz veya gözlerde yuvarlak hareketler çizmeyle de olabilir. Nistagmus doğumda mevcut olabildiği gibi haftalar veya aylar sonra da ortaya çıkabilir. Risk faktörleri tam gelişmemiş optik sinir, albinizm veya doğumsal katarakt varlığıdır. Göz hareketlerinin büyüklüğü genellikle bebeğin görsel gelişiminin ne kadar etkileneceğini belirler. Eğer bebeğiniz nistagmus belirtileri gösteriyorsa hemen bir çocuk veya göz doktoruna danışmanız gerekir..

Enfeksiyonlar:

Bazı yeni doğanlarda doğum kanalından geçerken mikrobik konjonktivit ortaya çıkabilir. Büyük bebekler genellikle mikroplu kişilerin teması sonucu enfeksiyona yakalanırlar. Enfekte gözler kırmızı görünür, kabarıktır ve yapışkan bir akıntı vardır. Antibiyotikli göz damlaları tedavi olarak verilebilir.

Gözyaşı Yolları Tıkanıklığı:

Gözyaşı kanalları burun kökünden topladığı gözyaşlarını burunun içine iletir. Bazı bebeklerde gözyaşı kanallarının buruna açıldığı yerde küçük bir tıkanıklık olur. Bu bebeklerde gözde aşırı sulanma ve zaman zaman çapaklanma görülür. Masajlar, antibiyotikli damlalar önerilebilir. 1 yaşına kadar pek çoğu kendi kendine açılmasına rağmen az bir kısım bebekte bazen göz cerrahının 12. ayda açması gerekebilir.

Katarakt:

Gözün içinde bir kameranın merceği gibi işlev yapan bir lens vardır. Bu lens gözün odaklamasını sağlar. Göz lensi normalde kristal berraklığındadır. Nadiren, bebekler katarakt ile doğarlar. Katarakt bu kristal berraklığındaki lensin bulanıklığıdır. Genellikle çocuk doktorları bu durumu fark ederler. Eğer katarakt şiddetli ise bazı koşullarda cerrahi müdahale gerekebilir.

Şaşılık:

Şaşılık gözlerin birbirlerine göre hizalarının bozuk olduğu durumdur. Bazen gözler içe bazen de dışa kayarlar. Aslında şaşılığın pek çok tipi vardır. Gözlerde şaşılık varlığı 4 aydan sonra önem kazanır. 4. aydan sonra devam eden bir şaşılık mutlaka bir göz doktoru tarafından görülmelidir. Tedavi edilmeyen bir şaşılık göz tembelliğine (ambliyopi) neden olabilir.

Ambliyopi:

Ambliyopi (tembel göz) görünüşte sağlıklı olan bir gözün görme kaybına verilen isimdir. Bebeklerde ve erken dönemde gözler arasındaki dengesizliklere bağlı ortaya çıkabilir. Bebekler bu durumda bilinçsizce bir tek gözlerini kullanırlar. Diğer göz ise tembelleşmeye devam eder. Katarakt, şaşılık, göz kapağı düşmeleri (ptosis), yaralanmalar veya hatırı sayılır kırma kusurları (özellikle hipermetrop ve astigmat) ana nedenlerdir. Genellikle şikayet yaratmadığı için atlanılabilir. 7-8 yaşlarına kadar tedavisi nispeten kolaydır. Gözlük camları ve göz kapama tedavileri genellikle önerilir

Ptosis:

Bazı bebeklerde üst göz kapağını kaldıran kas yeteri kadar gelişmediği için kapakta düşme meydana gelebilir. Bu durum eğer gözbebeğini kapatacak kadar çoksa o zaman göz tembelliğine neden olabileceği için cerrahi önerilebilir.